Ken je de spreekwoorden “iemand iets op de mouw spelden” en “jong geleerd, oud gedaan”? In elke spreektaal zijn er spreekwoorden en gezegden, uitdrukkingen en spreuken. Deze worden vaak door elkaar gehaald en vele zinnen kunnen bijvoorbeeld zowel spreekwoord als spreuk zijn. Maar wat zijn nu eigenlijk de verschillen? Trizzle is hier om je dat uit te leggen!
Wat is een spreekwoord?
Een spreekwoord is een uitspraak die een waarheid of wijsheid uitdrukt en die telkens weer toegepast wordt op situaties en verschijnselen. Het is altijd een gehele zin, bijv. “Na regen komt zonneschijn.”
Wat is een gezegde?
Een gezegde is een vaste verbinding van woorden met een figuurlijke betekenis. Een gezegde bevat geen werkwoord en is dus maar een gedeelte van een zin. Het vormt ook nooit op zichzelf een zin en wordt meestal in een lopende en veranderbare zin verwerkt, bijv. van “een nieuwsgierig Aagje” wordt, “Zij is een nieuwsgierig Aagje” gemaakt.
Wat is een uitdrukking?
Een uitdrukking is een vaste, idiomatische verbinding van woorden, met een figuurlijke of metonymische* betekenis. Een uitdrukking bevat een vaste combinatie van woorden waarmee meestal indirect een situatie wordt benoemd. Je moet deze uitdrukkingen dus niet letterlijk opnemen, bijv. “Oude koeien uit de sloot halen.”
Wat is een spreuk?
Een spreuk is een kernachtige uitspraak die een levenswijsheid of een vermaning inhoudt, meestal met een zedelijke of godsdienstige strekking, bijv. “Het juiste woord op de juiste tijd, is als een gouden appel op een zilveren schaal.”
*Metonymie (ook wel: metonymia) is een bepaalde stijlfiguur waarbij je niet rechtstreeks zegt wat je bedoelt, maar een woord gebruikt dat daarmee te maken heeft. Zo kun je spreken van ‘koppen tellen’, terwijl je bedoelt: ‘mensen tellen’. In plaats van het geheel (mens) noem je een onderdeel (kop). Bron: https://onzetaal.nl/taaladvies/metonymie
25 bekende spreekwoorden
Hoewel je uren door kunt gaan over spreekwoorden en gezegden, houden we het hier op 25 spreekwoorden, met daarachter hun uitleg!
- Over koetjes en kalfjes praten. / Over allerlei onbelangrijke dingen praten.
- Het is één pot nat. / Het is allemaal hetzelfde.
- Met vuur spelen. / Gevaarlijk te werk gaan.
- Een ongeluk komt te paard en gaat te voet. / Een ongeluk is snel gebeurd, maar de gevolgen slepen lang aan.
- Tegen het zere been schoppen. / Een pijnlijke opmerking maken over iets wat gevoelig ligt.
- Zijn meester gevonden hebben. / Iemand gevonden hebben die beter is, het beter doet.
- Koste wat kost. / Hoe dan ook. (ook wel: coûte que coûte)
- Het onderspit delven. / Verliezen.
- Het tij keren. / Een ontwikkeling stoppen, bijv. ten aanzien van het toenemen van zinloos geweld.
- Leven als een god in Frankrijk. / Een aangenaam en zorgeloos leven hebben.
- De kap maakt de monnik niet / Aan het uiterlijke kan men het innerlijke niet beoordelen.
- De kurk waarop de zaak drijft. / De basis (steun) van het geheel.
- Hoog en droog. / Veilig en wel.
- Iemand het mes op de keel zetten / Iemand onder zware druk zetten.
- Wanneer de boeren niet meer klagen, nadert het einde der dagen. / Boeren klagen altijd.
- Het is een pleister op een houten been / Het is een nutteloos voorstel.
- Met vallen en opstaan (leren). / Door mislukkingen leren.
- De lier aan de wilgen hangen. / Zijn bezigheden stopzetten.
- Zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens. / Het is nergens zo goed als thuis.
- Als een feniks uit de as herrijzen. / Na de totale vernietiging opnieuw opbouwen.
- Met lange tanden eten. / Met tegenzin eten.
- Bij de pakken neerzitten. / Geen oplossing meer zoeken.
- Honger maakt rauw bonen zoet. / Wanneer men honger heeft, smaakt alles goed.
- Achterin de fuik zit de paling. / Je moet geduld hebben.
- Elke medaille heeft een keerzijde. / Iets van twee kanten bekijken.
Zoals we in ons gratis e-book De creatieve mindset (klik om te downloaden) aangeven, kan je bij het aanwakkeren van je creativiteit gebruik maken van tools zoals “het wijze spreekwoord” en “de valse regel”, waarbij je spreekwoorden en gezegden pakt en toepast in een situatie waar het niet thuishoort. Op zo een manier dwing je jezelf om outside of the box te denken en je creativiteit te uiten! Met welke ga jij aan de haal?
